พิธีกวนข้าวทิพย์

ความสำคัญ
พิธีกวนข้าวทิพย์ได้ยึดถือปฏิบัติเป็นประเพณีสืบต่อกันมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ในหมู่ของชาวพุทธทั่วไป เพื่อระลึกถึงสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและเหตุการณ์ที่นางสุชาดาได้กวนข้าวทิพย์หรืือข้าวมธุปายาสในวันขึ้น ๑๔ ค่ำ แล้วนำไปถวายพระพุทธเจ้าก่อนที่จะตรัสรู้ ๑ วัน โดยถือว่ามีผลานิสงฆ์มาก ด้วยเหตุนี้ชาวพุทธจึงพร้อมใจกันกวนข้าวทิพย์ เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา เทิดทูนพระเกียรติคุณด้วยความกตัญญูกตเวทิตาธรรม
ข้าวทิพย์มธุปายาสนี้เชื่อกันว่า เมื่อทำครบถ้วนตามพิธีแล้ว จะเป็นสิริมงคลแด่ผู้ทำและผู้บริโภค สมควรจะเซ่นสรวงเทพารักษ์ ผู้ที่ได้บริโภคข้าวทิพย์แล้ว จะประสบโชคลาภต่างๆ นานา ปราศจากโรคาพยาธิ ภัยพิบัติ ประสบสิ่งที่เป็นมงคล
ส่วนประกอบ
วัตถุที่กวน ได้แก่ น้ำนมโคสด (ปัจจุบันใช้นมข้นหวานแทน) น้ำผึ้ง น้ำอ้อย ชะเอมเทศ น้ำตาลกรวด น้ำตาลหม้อ ข้าวตอก ข้าวเม่า ธัญพืชต่าง ๆ ที่คั่วสุก ถั่ว งา ลูกเดือย เมล็ดแตง เผือกมัน เมล็ดบัว มะพร้าวแก่ มะพร้าวอ่อน ผลไม้สด ผลไม้แห้ง เช่น มะม่วง กล้วย ทุเรียน ละมุด ลำไย ส้ม ขนุน เป็นต้น ทั้งนี้แล้วแต่ความเหมาะสมเท่าที่จะหาได้หรือปรับปรุงให้มีรสชาติ หอมหวาน อร่อย ตามความต้องการของผู้กวนในแต่ละท้องถิ่น บางท้องที่อาจใช้ผลไม้ชนิดต่าง ๆ ที่มีมาเป็นส่วนผสมด้วย
ช่วงเวลา
ในชุมชนบ้านบักจรัง นิยมจัดร่วมกับงานประเพณีออกพรรษา กวนเสร็จแล้วก็เตรียมไว้ใส่บาตรเทโวโลหนะ และแจกจ่ายกันไปยังทุกครัวเรือน การกวนข้าวทิพย์ ถือเป็นวิถีชีวิตที่พุทธศาสนิกชนได้สืบสานวัฒนธรรมประเพณีอันดีงามมาแต่โบราณ เพื่อเป็นการแสดงออกถึงการปฏิบัติเป็นพุทธมามกะที่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนา และมีความเชื่อว่า ผู้ใดได้ร่วมทำบุญงานประเพณีออกพรรษากวนข้าวทิพย์ จะบังเกิดความเป็นสิริมงคล มีความสมบูรณ์พูนสุข ทั้งต่อตนเองและครอบครัว แต่ลึกลงไปกว่านั้นสิ่งที่ได้คือความสมัครสมานสามัคคีของคนในชุมชน โดยไม่ต้องตั้งคณะกรรมการสมานฉันท์ เหมือนอย่างเช่นประเทศสารขัณฑ์ในปัจจุบันนี้